Κόντογλου: Μέσα μας είναι η ευτυχία «Όποιος φτάσει σε μια κατάσταση που να ευχαριστιέται με τα λίγα, εκείνος είναι ο ευτυχισμένος»
Έχει ενδιαφέρον πως μερικές φορές γνωρίζουμε κάποιους καλλιτέχνες ως όνομα χωρίς όμως ακριβώς να γνωρίζουμε το έργο τους. Γνωρίζουμε ότι έχουν αφήσει σημαντικό έργο που έχει επηρεάσει την εποχή τους και τις επόμενες, χωρίς να μπορούμε να ονομάσουμε ένα συγκεκριμένο τους. Ή τέλος πάντων αυτό διαπίστωσα ότι συμβαίνει με εμένα (ο οποίος βέβαια δεν έχω μεγάλη εγκυκλοπαιδική παιδεία γύρω από την τέχνη) όταν επισκέφτηκα με την μητέρα μου την έκθεση του Φώτη Κόντογλου στο Βυζαντινό μουσείο της Αθήνας στις αρχές του Μάρτη.
Καθώς τα εκθέματα στις 3 αίθουσες της έκθεσης αφηγούνται με πολύ απλό και ωραίο τρόπο όλη την ζωή και το έργο του, άρχισα να αναρωτιέμαι αν το γεγονός ότι δεν γνώριζα κάποιο συγκεκριμένο έργο του έχει να κάνει με το ότι μεγάλο μέρος της δουλειάς του έγινε για βιβλία, τοιχογραφίες σε σπίτι ή αγιογραφίες. Δηλαδή το έργο του φαίνεται να εκθετόταν περισσότερο σε αυτά τα μέσα παρά σε εκθέσεις σε γκαλερί. Το οποίο ενδεχομένως να έφερε το έργο του πιο κοντά σε αυτό που λέμε λαϊκή τέχνη (όπου το προσωπικό διαλύεται μέσα στο συλλογικό) παρά σε αυτήν την οποία αντιλαμβανόμαστε μέσω της υπογραφής (όπου το επώνυμο αποκτάει δική του υπόσταση στο έργο). Δεν είμαι ειδικός για να μιλήσω περί τέχνης. Αυτό πάντως που μου άρεσε είναι που τον είδα να χάνεται μέσα στο ρεύμα της ανώνυμης τέχνης και την ίδια στιγμή ξεχώριζε η συγκεκριμένη σπίθα που χαρακτήριζε την έκφραση της ψυχής του, όπως επίσης που βρήκα στα έργα του να συναντιούνται «τεχνοτροπίες» τις οποίες θα θεωρούσα ξέχωρες, όπως τα κόμικς και οι αγιογραφίες ας πούμε. Το πιο μαγικό (και αυτό που έκανε δυνατά τα παραπάνω) είναι η αθωότητα της ματιάς του.
Στο τέλος της έκθεσης τράβηξα δύο φωτογραφίες, τις οποίες εμφανίζω εδώ. Η δεύτερη είναι μία αγιογραφία της Μητέρας, Παναγίας ως Η Σκέπη Του Κόσμου. Και η πρώτη το προσχέδιο ενός αγγέλου για μία άλλη αγιογραφία. Αυτό που με τράβηξε στην συγκεκριμένη είναι, εκτός του ότι είναι εκπληκτική ζωγραφιά με απίστευτη δύναμη, το ότι αυτή η εικόνα αποκαλύπτει ότι πίσω από την μαγεία υπάρχει μία δομή. Δεν χρειάζεται να ασχολείται κανείς με την τέχνη για να το βρει αυτό υπέροχο. Για την ακρίβεια στην τέχνη προτιμούμε να βλέπουμε την μαγεία και να αγνοούμαι την δομή από την οποία η μαγεία προκύπτει, το οποίο είναι μια χαρά, γιατί δινόμαστε στην τέχνη να μας «παραμυθιάσει». Σε ότι αφορά πάντως την προσωπική μας ανάπτυξη και την επίγνωση του εαυτού μας πολλές φορές παραμυθιαζόμαστε να ψάχνουμε την μαγεία, κάπως να εμφανιστεί μαγικά, ξεχνώντας ότι για να γίνει αυτό χρειάζεται μια δομή. Όπως ο καλλιτέχνης δεν περιμένει απλά κάποια έμπνευση να κατέβει από τον ουρανό αλλά δημιουργεί τις συνθήκες και την δομή ώστε η δημιουργικότητα να ξεδιπλωθεί, έτσι και σε ότι αφορά την καλλιέργεια του εαυτού και της επίγνωσής μας. Αντί λοιπόν να περιμένεις κάποια μαγεία να λύσει οτιδήποτε σε απασχολεί καλύτερα να αρχίσεις να δομείς την δική σου μαγεία…
Και όπως είναι ωραίο να διαπιστώνεις ότι κάποιος καλλιτέχνης
ο οποίος αόρατα συνόδευε τις παραστάσεις του μυαλού σου ξαφνικά γίνεται ορατός
και η επιρροή του συνειδητή, με τον ίδιο τρόπο είναι υπέροχο να φέρνεις στην
επίγνωσή σου τους τρόπους με τους οποίους το μυαλό σου δημιουργεί την
πραγματικότητα και την μαγεία της ζωής…
http://www.byzantinemuseum.gr/el/temporary_exhibitions/?nid=2038
http://www.byzantinemuseum.gr/el/temporary_exhibitions/?nid=2038
Στον παρακάτω σύνδεσμο βρίσκεται ένα άρθρο του doctv σχετικά με τον Φώτη Κόντογλου και την έκθεσή του η οποία είναι ανοιχτή έως τις 8 Μαΐου:
http://www.doctv.gr/page.aspx?itemID=SPG9746
It’s
interesting how sometimes we know very well some artists by name without
exactly know their work. We know that they have left significant work that have
inspired their era and the next ones but we can’t name a specific work of them.
Or at least this is what I realized happens with me (and of course I don’t have
a cyclopedic education of art) when I visited with my mother the Foti Kontoglou
exhibition in the Byzantine museum of Athens in early March this year.
As the
exhibits in the 3 rooms tell the story of his life and work with a very simple
and beautiful way I started to wonder if the fact that I wasn’t aware of some
particular work of him has to do with the fact that a lot of his work was
exhibited as illustration in books or as “graffiti”, murals in houses and churches.
Maybe, as his work seem to have been shown mostly through these channels rather
than exhibitions in galleries, brought it closer to what is called folk art,
where the personal is losing itself in the collective, than the art that we
perceive through a signature (where the work is substantiated to a degree by
the signature). I’m not an expert to talk about art and I don’t want to be one.
What I liked in his work is that I saw him disappearing in the current of
anonymous art when at the same time the special sparkle that characterized the
expression of his soul was obvious. And that I found the meeting of different “schools”,
which I thought as being apart, like comics and hagiography, meeting in his
works. But the magic I found in the innocence of his way of looking depicting.
At the end
of my visit I took two photos which I post here. The second is of the Mother,
also known as Holy Mary, an Orthodox version of her as “The Roof Of The World.”
The first is a draft of an angel for another hagiography for a church in Rhodes
island. What attracted me to it, apart from it being a marvelous picture with
tremendous power, the fact that this image reveals that behind the magic there
is structure. One doesn’t have to consider just art to0 find this amazing. As a
matter of fact, in art we prefer to look at the magic and dismiss the structure
from which the magic comes from. And this is ok for art, we want to be
fairytaled. But in terms of our personal development and awareness of
ourselves, a lot of time we expect the magic to appear like in fairytales, in a
magic way and we forget that it’s the structure that can make this happen. Like
the artist that doesn’t just wait for inspiration to come down from the skies
but he structures the conditions for creativity to unfold, this is how the
culture and awareness of self happens. So, instead of waiting for some magic to
come and solve whatever troubles you, you better start creating your own magic…And
then, as it is beautiful to realize that an artist which used to invisibly
accompany your mind’s representations suddenly becomes visible and his
influence comes into awareness, in the same way it is so marvelous to bring to your
awareness the ways in which your mind structures “reality” and the magic we
call life…
http://www.byzantinemuseum.gr/el/temporary_exhibitions/?nid=2038
http://www.byzantinemuseum.gr/el/temporary_exhibitions/?nid=2038
In the
following link there is a small and interesting article about Foti Kontoglou
from doctv website. Since it is written in Greek, I translate here:
Kontoglou: “Whoever
reaches a condition where he is content with few, he is the happy man”.
“Man is
insatiable in everything. He wants to luxuriate a lot without being able to
catch up with all. And he gets obsessed. But he who reaches a condition where
he is content with a few and doesn’t want much, even if he can have them, he is
the happy. He doesn’t do it out of economy, neither because of an idea that
having a lot will harm his soul or body. Rather because in the few and simple
he finds pure joy. And even more than everything, because with the few and
simple he isn’t losing himself. People cannot find peace anywhere because they
try to live without themselves. They run from here to there to find happiness
but happiness doesn’t exist outside ourselves. The treasure is inside us”.
Fotis Kontoglou (November 8 1895- July 13 1965) was a Greek writer and painter.
He searched for “Hellenism”, that is an authentic expression, returning to the
Greek tradition, in his writings as well as in his paintings. He also had a
significant contribution in the realm of Byzantine image making. Today he is
considered one of the main representativw of the “30’s generation”. Among his
students where John Tsarouhis, Nikos Eggonopoulos.
(source: doctv.gr)
