Maybe it was the fact that,
having read about this exhibition at an old factory, that I had already created
a feeling of adventure as I turned from Sygrou boulevard to the street for
Koukaki neighborhood. For a strange reason it felt as first time revisiting the
place. I’m parking the car at the square that surrounds the church, at the
first parallel street from the boulevard and it is as if I already have left
the big city behind, teleported to a small town neighborhood. The block in
front of me is ending in an acute angle, like an arrow pointing towards the
church. The ground level of the arrow point, dressed in glass paneled on metal,
reveals the interior in a series of frames. The space inside is a bar and since
the time is after dark, the tables and bars are occupied. As the people are
leisurely socializing, each frame looks like a symbol of a city revealing its
private affairs to the public sphere. I’m starting to feel a sense of
decompression in this shift from boulevard to quite street, from bright to dim
lights. It’s as if a movie is about to start, a film noir, of adventure,
mystery and turnovers.
I walk a few paces on the street and I’m getting the sense that after an
entire life in Athens I still get to discover beautiful hidden places. As I
pass through the exhibition’s entrance I’m aware that this space holds a small piece
of industrial history, as FIAT used to operate here in the beginning of the 20th
century. And my visit tonight refers to another industry, the media. I’m here
to video a theatrical show. Soon though I realize that I am in a strange
time/modus-capsule that connects a forgotten old story behind one of the
busiest streets of Athens, with the state of idea of an artist’s universe and
its communication among the people gathered tonight.
Those who live
or hang in the bars and cafes of Koukaki, have probably connected the said
building with a car repairing garage. The signs of various automotive
industries are still hanging on the front wall, revealing its more recent use.
But they may not know here was the line of production that send out some of the
first automobiles that tread on this city’s streets.
But tonight
the big roofed building is going to produce not greenhouse gases but art. The
show that is played by Alexia Fotiadou, is one of the happenings included
during Marianna Lyra’s “Ρειstart” exhibition.
(The title is pronounced Restart, with Marianna making a word play between the
English “Re” and Greek “Ρei”, which means
“to flow”).
Crossing the
huge garage door, I notice that the interior in invisible from the street. A
small wall and a room (that should serve as reception) on its left used to hide
the industry from indiscrete eyes. Tonight it serves as an antechamber and
initiation to the world of art and theatre. I can’t not imagine the kids of the
neighbor in the beginning of the previous century, with their dirty clothes,
burnt knees and wonderwet eyes, trying to delve into a new magic world of
automotivity by peeking behind this wall.
The play that I’m about to video is “The Seal’s Dirge/ The Furnace”, a
monologue based on the two same titled stories by Alexandros Papadiamantis.
Born in the island of Skiathos in 1851 and died there in 1911, he is considered
one of the most prominent Greek writers. He’s been called “the saint of Greek
literature” and “the peak of the peaks”. Alexia has already informed me about
her industrious rehearsals, where she developed the director’s calling (Dimos
Avdelodis) of pronouncing the words in an elaborate way that borders singing.
And also that in all the previous shows until now she used to perform standing
still on the stage, something that made her radiate all the energy of the
acting solely through the logos. In this particular performance she appears on
the small balcony of the upper floor room –the one that used to serve as the
management office, overlooking the factory- rendering the words with her
movement as she comes down the metal stairs, inside an imposing lighting that
reveal all the scratches of time on the wall. She continues her monologue as
she moves across the length of one side of the building, in front of Marianna’s
art installations, turns to the middle of the space and turns again, orbiting
now a few steps in front of the audience, 30-40 people that watch the act as if
in a ceremony. As she reaches the stairs again, her back on the audience now,
she suddenly turns to face them emphasizing dramatically her logos like a
priestess who has surrendered herself to the sacred been manifested through
her. Then she ascends with grace and disappears in the old office room as a
goddess ex machina in the clouds. A well-deserved warm clapping calls her back
to the human space of bowing before the audience.
Standing behind the camera is not watching directly the play, more like
watching the representation of it that I create. I guess that means that I
experienced in a special way its power and beauty. It could be the last time it
is played but it surely is worth watching it if it stages again, as well as the
work of Alexia Fotiadou and that of legendary director Dimos Avdeliodis. And
the same goes for the works of painter and sculptures Marianna Lyra. She first
introduced as to “Ρειstart” last year in
the same space, combining works of painting and sculpture in installations. In
her second year, from 14 of March that the garage door reopened, she hosted
creations of various other artists from the realms of performance, theatre and
poetry. Director Avdeliodis described the meeting rightly saying “The show,
with Papadiamantis logos, will in fact be a charming discussion with the
archetypical figures of Marianna”.
The fact
that I felt very at home with her works, could be because one of them, in a
very simple and abstract way seemed to refer to the figure of the ancient poet
Sappho. This traveled me back to the beloved spiritual home of Lesvos Island.
My first impression when I walked in the exhibition and looking at the
installations from a distance, was that they were created from “cold” materials,
like metal. Then, as I approach, I’m watching an interesting feeling of beauty
as the “cold’ sense is replaced by a warmer, as I realize that he material used
is most probably paper. Even though I’m not exactly sure for the materials
used, the important is that I experienced a sensation in the space she created,
as if I am in a dream realm, where things are not exactly as they seem, and
they transform according to who and from which point it looks at them. I also
wondered if she has some connection with Lesvos, this amazing island that has
given birth and inspiration to a lot of ancient and contemporary artists, poets
and philosophers. I didn’t get the chance to speak to her to find out but maybe
it’s better, as in this way the art is left uncompleted to continue its
journey. And maybe I realized something about the sense of the familiar. That
it’s not necessarily something that we get to know as a form but something that
could exist in the space of unknown and at the same time we feeling comfortable
been with it. An invitation to abandon the need to define and explain
everything and to allow the unknown to inspire us.
Ίσως να ήταν το γεγονός ότι είχα ήδη δημιουργήσει μια εικόνα έχοντας διαβάσει για αυτή την έκθεση σε ένα παλιό εργοστάσιο, που με έκανε να νιώθω σαν σε εξερευνητική περιπέτεια καθώς έστριβα από την Συγγρού στο στενό για το Κουκάκι. Έμοιαζε να είναι η πρώτη φορά που είχα ξαναβρεθεί σε αυτό το σημείο. Παρκάρω στην πλατεία της εκκλησίας στον πρώτο παράλληλο δρόμο και ήδη είναι σαν να έχω αφήσει πίσω την μεγαλούπολη τηλεμεταφερμένος σε γειτονιά σε άλλη πόλη. Το οικοδομικό τετράγωνο μπροστά μου καταλήγει σε γωνία σαν βέλος που στοχεύει την εκκλησία και την πλατεία γύρω της. Το ισόγειο της αιχμής του βέλους επενδυμένο με γυαλί σε μεταλλικό φάσωμα δημιουργεί μικρά κάδρα μέσα από τα οποία μπορείς να δεις τι συμβαίνει στο εσωτερικό. Πρόκειται για ένα μπαρ και καθώς έχει βραδιάσει οι πάγκοι και τα τραπέζια του καταλαμβάνονται από ανθρώπους , που όπως συγχρωτίζονται μοιάζουν σαν σύμβολα της πόλη που αποκαλύπτεται από τα μυστικά της. Η αίσθηση της αποσυμπίεσης από την λεωφόρο Συγγρού στην γειτονιά και η αλλαγή του φωτισμού σε χαμηλό ένιωθε σαν να σβήνουν τα φώτα και να αρχίζει η ταινία, ένα φιλμ νουάρ, εξερεύνησης, μυστηρίου και ανατροπών.
Προχωράω μερικά βήματα παρακάτω και απέναντι με αυτήν την αίσθηση ότι μετά από τόσα χρόνια στην Αθήνα, συνεχίζω να ανακαλύπτω όμορφες κρυφές γωνίες. Καθώς διαβαίνω την τεράστια είσοδο ξέρω ήδη πως αυτό το μέρος κρατάει ένα μικρό κομμάτι της βιομηχανικής ιστορίας. Ήταν εργοστάσιο της Φίατ στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Κι εγώ είμαι εδώ για μία βίντεο-μηχανία. Να βιντεοσκοπήσω μία θεατρική παράσταση. Σύντομα όμως συνειδητοποιώ πως βρίσκομαι σε μία περίεργη χρονοτροποκάψουλα που συνδέει μία ξεχασμένη ιστορία ενός παλιού χρόνου σε ένα τόπο ακριβώς πίσω από έναν από τους πιο πολυσύχναστους δρόμους της πόλης, με μία “πολιτεία” που κατοικεί στον ιδεατό κόσμο του καλλιτέχνη και την επι-κοινωνία των ανθρώπων που βρίσκονται σήμερα σε αυτόν τον χώρο.
Τον εν λόγω χώρο, όσοι μένουν ή συχνάζουν στο Κουκάκι, είναι θαμώνες στα μπαρ και τα καφέ της γειτονιάς θα το έχουν συνδέσει με ένα συνεργείο αυτοκινήτων. Οι ταμπέλες διαφόρων γνωστών αυτοκινητοβιομηχανιών είναι ακόμη στην πρόσοψή του, μαρτυρώντας πως έως σχετικά πρόσφατα διατηρούσε την χρήση του ως συνεργείο. Μπορεί όμως να μην γνωρίζουν ότι εδώ μέσα ήταν η γραμμή παραγωγής των αυτοκινήτων της Φίατ στις αρχές του 20ου αιώνα. Αν ποτέ ψάχνετε κάποιον να βλαστημήσετε για το μποτιλιάρισμα στο οποίο βρίσκεστε, κάποια από τα πρώτα αυτοκινούμενα οχήματα που κυκλοφόρησαν ποτέ στην πόλη, βγήκαν από αυτό το κτήριο.
Η θεατρική παράσταση την οποία ερμηνεύει η Αλεξία Φωτιάδου, είναι ένα από τα δρώμενα τα οποία λαβαίνουν χώρα κατά την διάρκεια έκθεσης έργων Ρειstart της Μαριάννας Λύρα.
Περνώντας την τεράστια γκαραζόπορτά παρατηρώ πως ο χώρος δεν εκτίθεται κατευθείαν στα μάτια του δρόμου. Παρεμβάλλεται ένα τοιχίο και ένα δωμάτιο αριστερά, σαν χώρος υποδοχής πελατών. Ενδεχομένως να χρησίμευε για να κρύβει την βιομηχανία από τα αδιάκριτα μάτια. Απόψε λειτουργεί ως προθάλαμος στην μύηση της τέχνης και του θεάτρου. Δεν μπορώ να μην φανταστώ τα παιδιά της γειτονιάς των αρχών του αιώνα, με τα ματωμένα γόνατα να προσπαθούν να μυηθούν στον νέο μαγικό κόσμο της αυτοκίνησης μέσα από μια κλεφτή ματιά πίσω από αυτόν τον τοίχο.
Το έργο είναι Το Μοιρολόι της Φώκιας/ Το Καμίνι, του Παπαδιαμάντη, δραματοποιημένο σε μονόλογο. Η Αλεξία με έχει ήδη πληροφορήσει για τις επίπονες πρόβες της όπου καλλιέργησε το κάλεσμα του σκηνοθέτη, του Δήμου Αβδελιώδη, στο να εκφέρει τον λόγο με έναν ιδιαίτερο τρόπο, στα παράλια του τραγουδιού. Επίσης πως στις παραστάσεις έως τώρα, το ερμήνευε ούσα ακίνητη στην σκηνή, πράγμα που φέρετε να την έκανε να βγάζει όλη την ενέργεια από τον λόγο. Στον συγκεκριμένο χώρο, έκανε την εμφάνισή της στον επάνω όροφο, τα γραφεία διοίκησης της παλιάς βιομηχανίας, κατέβηκε την σιδερένια σκάλα δίπλα από τον επιβλητικό φωτισμό που αποκάλυπτε όλες τις γρατζουνιές του χρόνου στον τοίχο, διέτρεξε όλο το μήκος της μίας πλευράς του κτηρίου μπροστά από τα έργα της Μαρίνας, έστριψε και συνέχισε προς το μέσον του πλάτους του χώρου και έστριψε πάλι διατρέχοντάς τον προς τα πίσω μπροστά από τους θεατές, γύρω στα 30-40 άτομα που παρακολουθούσαν την παράσταση με μια προσήλωση σαν να ήταν τελετή. Έχοντας πια την πλάτη στο κοινό, λίγα βήματα πριν ανέβει πάλι την σκάλα για το κλείσιμο, η Αλεξία γυρνάει απότομα τονίζοντας δραματικά τα λόγια της, σαν μια ιέρεια που έχει παραδοθεί στην θεϊκή ενέργεια να εκφραστεί εν μέσω της, και σε λίγο ανεβαίνει και χάνεται μέσα στα γραφεία σαν από μηχανής θεά μέσα στα σύννεφα. Ένα άξια εκφρασμένο θερμό χειροκρότημα την κάνει να κατέβει στην ανθρώπινη υπόσταση της υπόκλισης μπροστά στο κοινό.
Όντας πίσω από την κάμερα δεν παρακολουθώ άμεσα το έργο, παρά την αναπαράσταση που δημιουργώ, μπορείς να πεις λοιπόν ότι ένιωσα με έναν ιδιαίτερο τρόπο την δύναμη και την ομορφιά του. Δεν ξέρω αν θα ξαναπαιχτεί κάπου αλλά αξίζει να το έχεις υπόψιν σου. Και το ίδιο ισχύει και για την έκθεση της ζωγράφου και γλύπτριας Μαριάνας. Πρωτοέστησε το Ρειstart στον ίδιο χώρο πέρισυ, συνδυάζοντας την ζωγραφική και γλυπτική με εγκαταστάσεις. Φέτος, από τις 14 Μαρτίου που η γκαραζόπορτα ξανάνοιξε, φιλοξένησε δημιουργίες άλλων καλλιτεχνών από το χώρο της περφόρμανς, του θεάτρου και της ποίησης. «Η παράσταση, με τον λόγο του Παπαδιαμάντη, θα είναι εκ των πραγμάτων μια γοητευτική συνομιλία με τις αρχετυπικές μορφές της Μαριάννας Λύρα», σημειώνει ο σκηνοθέτης της αποψινής (28 Μαρτίου) παράστασης.
Το ότι ένιωσα κάτι πολύ οικείο με τα έργα της ίσως είχε να κάνει με το ότι ένα από αυτά, με πολύ απλό και αφαιρετικό τρόπο έμοιαζε να παραπέμπει στην μορφή της Σαπφούς. Αυτό με ταξίδεψε αυτόματα στην πολυαγαπημένη πνευματική πατρίδα Λέσβο. Η πρώτη εντύπωση, μπαίνοντας στον χώρο και βλέποντάς τα έργα από απόσταση, είναι πως φτιάχτηκαν από ψυχρά υλικά, όπως μέταλλο. Και μετά προσέχω με ενδιαφέρον πόσο όμορφα όταν πλησιάζοντας η αίσθηση αντικαθίσταται με κάτι πιο “θερμό”, καθώς αντιλαμβάνομαι πως το υλικό είναι πιθανότατα χαρτί. Ακόμα κι αν δεν είμαι σίγουρος για τα υλικά της, το σημαντικό είναι πως βίωσα μία αίσθηση στον χώρο που δημιούργησε, σαν να είμαι σε ονειρικό πεδίο, όπου τα πράγματα δεν είναι πάντα όπως φαίνονται, και μεταλλάσονται ανάλογα με το ποιος και από πού τα κοιτάει. Αναρωτήθηκα αν η καλλιτέχνης έχει κάποια σχέση και έμπνευση από την Ερεσό της Λέσβου, αυτόν τον υπέροχο χώρο που έχει γεννήσει και εμπνεύσει πολλούς, αρχαίους και σύγχρονους, ποιητές, καλλιτέχνες και φιλόσοφους. Δεν έγινε τελικά να μιλήσω μαζί της και να μου λυθεί η απορία και ίσως καλύτερα, αφήνεται έτσι το έργο ατελείωτο, να συνεχίσει το ταξίδι του. Και ίσως να κατάφερα να καταλάβω κάτι περί της αίσθησης του οικείου. Ότι δεν είναι απαραίτητα κάτι το οποίο γνωρίζουμε σαν φόρμα αλλά κάτι που μπορεί να είναι στην σφαίρα του άγνωστου και όμως να νιώθουμε άνετα να υπάρχουμε μαζί του. Μία πρόσκληση αφήσουμε την ανάγκη του να τα ορίζουμε και εξηγούμε όλα και να επιτρέπουμε στο άγνωστο να μας εμπνέει.
